Kaygı Bozukluğunda Ebeveynlere öneri

1. Çocuğunuza Güvence Vermeyi Bırakın

Durun — ara verin ve çocuğunuzla birlikte birkaç derin nefes alıp verin. Derin nefes alıp vermek sinir sisteminin tepkisini tersine çevirmeye yardımcı olabilir.

• Empati kurun — kaygı korkutucudur. Çocuğunuz bunu tam olarak anladığınızı bilmek ister.
• Değerlendirin — çocuğunuz sakinleştiğinde olası çözümleri bulma zamanı gelir.
• Bırakın – suçluluk duygunuzu bırakın. Siz çocuğunuza endişeleriyle baş etmesi için harika fikirler veren iyi bir ebeveynsiniz.

2. Endişe Etmenin Neden İyi Bir Şey Olduğunu Vurgulayın

Unutmayın, bir çocuk “Bende bir sorun var” diye düşünmese bile kaygı yeterince zor bir duygudur. Pek çok çocuk kaygı duymaktan kaygı duyar. Çocuklarınıza aslında endişe etmenin bir amacı olduğunu öğretin.

Atalarımız avlanırken ve yiyecek toplarken çevreleri tehlikelerle doluydu ve endişeli olmak, onların, çalıların arasında gizlenmiş vahşi hayvanların saldırısından korunmalarını sağlıyordu. Modern zamanlarda yırtıcı hayvanlardan kaçmamız gerekmiyor ama bizi koruyan bu evrimsel iz yani endişe hala bizimle birlikte.

Endişe bir koruma mekanizmasıdır. Endişe, sistemimizde bir alarmı çalar ve bu, tehlike karşısında hayatta kalmamızı sağlar. Çocuklarınıza endişenin tamamen normal olduğunu, bizi korumaya yardım ettiğini ve herkesin zaman zaman bunu deneyimlediğini öğretin. Bazen sistemlerimiz yanlış alarmı harekete geçirir, ama bu tarz bir endişe (kaygı) bazı basit tekniklerle sakinleşebilir ve her şey tekrar yoluna girer.

3. Çocuğunuzun Endişesini Ortaya Çıkarın

Bildiğiniz gibi kaygıyı görmezlikten gelmek işe yaramaz. Ama endişeyi ortaya çıkarmak ve ondan gerçek bir insan gibi bahsetmek işe yarar. Çocuğunuz için bir endişe “karakteri” yaratın. Endişeli Kedicik gibi mesela. Kedicik kaygıyı temsil etsin. Tehlike karşısında bizi korumaktan sorumlu olan Kedicik, eski beyinde yaşar. Tabii bazen Kedicik biraz kontrolden çıkar ve böyle olduğunda Kediciğe biraz akıl vermemiz gerekir. Aynı fikri, evdeki bir oyuncak hayvana ya da bir canlandırma oyununa da uygulayabilirsiniz.

Endişeyi kişileştirmenin ya da endişeden bir karakter yaratmanın çok sayıda faydası vardır: Çocukların endişelendiklerinde deneyimledikleri bu korkutucu fiziksel tepkiyi anlaşılır kılar. Tekrar mantıklı beyni harekete geçirebilir. Çocuklarınızın kendi başlarına her zaman kullanabilecekleri bir yöntemdir.

4. Çocuğunuza “Düşünce Dedektifi” Olmayı Öğretin

Unutmayın, endişe beynin bizi tehlikeden korumasının bir yoludur. Gerçekten dikkatimizi verdiğimizden emin olmak için zihin genellikle endişenin “nesnesini” abartır (mesela bir dalı bir yılanla karıştırmak gibi). Çocuklarınıza daha pozitif düşünmeyi öğretmenin endişelerini yatıştırabileceğini duymuş olmalısınız. Ama “çarpık” düşüncenin en iyi ilacı pozitif düşünme değil, “doğru” düşünmedir.

Düşüncelerinizi yakalayın: Bütün düşüncelerinizin kafanızın üzerindeki bir balonun içinde akıp gittiğini hayal edin (tıpkı çizgi romanlardaki gibi). Şimdi, “Okuldaki kimse beni sevmiyor” gibi endişeli düşünceleri yakalayın.

Kanıt toplayın: Ardından bu düşünceyi desteklemek ya da aksini ispatlamak için kanıt toplayın. Çocuğunuza, endişeleri hakkında sadece duygulara dayanarak yargıda bulunmamayı öğretin. Duygular, gerçekler değildir. (Destekleyici kanıt: “Dün öğle tatilinde birlikte oturacağım birini bulmakta çok zorlandım.” Aksini ispat eden kanıt: “Sherry ile birlikte ödev yapıyoruz. O benim arkadaşım.”)

Düşüncelerinizi zorlayın: Bunu yapmanın en iyi (ve en eğlenceli) yolu çocuğunuza kendi içinde bir tartışma yapmasını öğretmektir.

5. Endişelenmelerine İzin Verin

Bildiğiniz gibi çocuklarınıza endişelenmemelerini söylemek, bunu yapmalarını engellemeyecektir. Eğer çocuklarınız duygularından bir çırpıda kurtulabilselerdi, bunu yaparlardı zaten. Çocuğunuzun açık bir şekilde ve sınırlı dozlarda endişelenmelerine izin vermek işe yarayabilir. Her gün “Endişe Zamanı” isimli 10 – 15 dakikalık bir rutin yaratın. Bu sırada tüm endişelerini yazarak ortaya dökmeleri için çocuklarınızı teşvik edin. Hatta bir endişe kutusu yaratın. Endişe zamanında, “geçerli bir endişe nelerden oluşur” gibi kurallar olmamalı. Bırakın her şeyi yazsınlar. Zaman bittiğinde kutuyu kapatın ve günün endişelerine veda edin.

6. Gelecekte Değil, Şimdide Olmalarına Yardım Edin

Belki farkında değilsiniz ama insanlar zamanda yolculuk yapma yeteneğine sahip. Gerçek şu ki, zihinsel olarak gelecekte çok fazla zaman geçiririz. Kaygıyı yaşayan biri için bu tür bir zihinsel geleceğe yolculuk endişeyi şiddetlendirir. Tipik bir endişeli zaman yolcusu şu soruları sorar: “Ya evde ödevimi unutursam?”

Araştırmalara göre “şimdiye” geri gelmek bu eğilimi azaltır. Bunu yapmanın etkili yöntemlerinden biri de farkındalık egzersizleridir. Farkındalık bir çocuğu gelecekten şimdiye getirir. Bunu yapmak için çocuğunuzun birkaç dakika boyunca nefesine odaklanmasını sağlayın.

7. 7. Kaygıya Sebep Olan Her Şeyden Kaçınmayı Bırakın

Çocuğunuz sosyal aktivitelerden, köpeklerden, okuldan, uçaktan ya da temel olarak ona kaygı veren her şeyden kaçınmak mı istiyor? Bir ebeveyn olarak bunu yapmasına yardım mı ediyorsunuz? Tabii ki! Bu çok doğal. Savaş ya da kaç tepkisinin “kaç” kısmı, çocuğunuzu tehdit edici durumdan kaçmaya zorlar. Ancak ne yazık ki kaçınmak uzun vadede kaygıyı daha da kötüleştirir.

8. Bir Kontrol Listesi Yaratın

Eğitimli pilotlar acil bir durumla karşılaştıklarında ne yaparlar biliyor musunuz? Doğaçlama hareket etmezler. Bunun yerine acil durum kontrol listesini kullanırlar. Yıllar süren eğitimlere rağmen her pilot kontrol listesine bakarak çalışır çünkü tehlike durumunda bazen net düşünmek çok zorlaşabilir.

Çocuklar kaygıyla karşı karşıya kaldıklarında da aynı şeyi hissederler. O halde neden çocukların da adım adım sakinleşmelerini sağlayacak bir yöntemle ilgili bir kontrol listeleri olmasın? Kaygının geldiğini ilk hissettiklerinde ne yapmanın onlara iyi geleceğini düşünüyorsunuz? Eğer nefes alıp vermek işe yarıyorsa, o zaman ilk adım durmak ve nefes alıp vermek olsun. Sonraki adım durumu değerlendirmek olabilir. Listeyi oluşturduktan sonra çocuklarınız endişe hissettiklerinde yardım almaları için bir kopyasını onlara verebilirsiniz.

9. 9. Kendinize Şefkat Gösterin

Çocuğunuzun kaygı nedeniyle acı çektiğini görmek çok üzücü ve sarsıcı bir şeydir. Çocuğunun kaygısından dolayı – bir an için bile olsa – kendisini suçlamamış tek bir ebeveyn yoktur. Araştırmalar kaygının pek çok faktörün bir sonucu olarak ortaya çıktığını söylüyor: Genler, beyin fizyolojisi, mizaç, çevresel faktörler, geçmişteki travmatik olaylar ve daha pek çoğu. Çocuğunuzun kaygılı olmasına siz sebep olmadınız ancak üstesinden gelmesine siz sebep olabilirsiniz.

Bütün ailenize daha sağlıklı bir hayat sağlamak için kendinize şefkat göstermeyi unutmayın. Unutmayın, yalnız değilsiniz ve suçlu siz değilsiniz. Kendinizi özeleştirilerinizle yıpratmayı bırakmanın ve kendinizi affetmenin zamanı geldi artık. Kendinizi sevin. Siz çocuğunuzun kahramanısınız.

Bir önceki yazımız olan Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Ebeveynlere Öneri başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.